DE "GESCHIEDENIS VAN LOMMEL" DOOR P.N. PANKEN (8)

NIEUWE PAROCHIEN ‑ HEUVELSCHE HEIDE ‑ KERKHOVEN.

PAROCHIE HEUVELSCHE HEIDE

Ten jare 1851 liet de Belgische Staat in de Heuvelsche heide eene volkplanting onder de benaming van Colonie agricole met twintig gelijke boerenwoningen of kleine pachthoeven, benevens eene pastorie, kerk, school en onderwijzerswoning tot stand brengen. De 20 eerstgemelde huizen staan in eene dubbele rei van het zuiden naar het noorden, beginnende aan den straat‑ of keiweg tusschen 's Bosch en Luik in het laatst der achttiende eeuw gelegd. Kerk, school, pastorie en onderwijzerswoningen staan aan dien straatweg, eenige meters daarvan verwijderd.

Tusschen de beide reiën huizen is aanvankelijk een sloot of klein kanaaltje gegraven, doch thans nagenoeg vervallen. De stichting der Kolonie, zooals deze nieuwe parochie steeds genoemd wordt, had hoofdzakelijk tot doel de overbevolking, o.a. in Vlaanderen, eene kostwinning of een, zij het dan slechts sober bestaan te kunnen verschaffen.

Het meerendeel der bevolking in de woningen der Kolonie, van den aanvang tot heden gehuisvest geweest, kwamen dan ook uit Vlaanderen. Schoon deze lieden niet tot den bemiddelden stand behooren, worden onder hen thans geene volstrekt armen bevonden. De bevolking waaronder ook die geteld wordt buiten de eigenlijke Kolonie, maar op geenen aanmerkelijken afstand in of nabij de zeer uitgebreide weteringen bedraagt thans [..circa 300..].

Deze brug over het Maas-Scheldekanaal verbond de Lommelse gehuchten Barrier en Kolonie. Het grote gebouw rechts was de douanekazerne. Bestaat nog steeds, maar ligt nu "onder" de brug.

Sinds 1852 parochieërden de bewoners der barrierhuizing en eenige andere woningen op Bergeikschen bodem gelegen, voor eenige jaren eens dan weder niet tot de parochie der Kolonie. Werden ze daartoe gerekend dan geschiedden de diensten enz ... in die kerk en begroef men aldaar hunne lijken, doch niet in het tegenstelde geval. Het kerkhof in 1852 ter rechteren achterzijde der kerk in de Kolonie aangelegd, bevat reeds een groot getal lijken.

Op de kerk bouwde men in 1851 tevens een torentje, waarin een klokje, waarvan ik noch afmeting noch omschrift noteerde, had gehangen. Dit torentje is in 1870 afgebroken, toen in dit jaar tegen den frontgevel der kerk een voldoende steenen toren met eene middelmatige spits gebouwd werd. Men hing dit klokje in laatstgenoemd jaar in den nieuwen toren, toen de jeugdige parochie tevens eene veel grootere luiklok bekwam. Zij werd door het kerkbestuur gekocht te St.‑Gilles onder Brussel, alwaar eene zwaardere klok haar vervangen heeft. Uit het tamelijk lange opschrift der klok in den toren der Kolonie blijkt, dat ze in 1853 gegoten en door zekere jufvrouw aan de parochie te St.-Gilles vereerd was. De klok met fraaie wanden, meet 0,95 in de breedte en binnen 0,86 meter. Sedert [tussen 1863 en 1875] bezit de toren een uurwerk. De kerk is aan de H.Jozef toegewijd. In [tussen 1863 en 1875] verkreeg ze eene relikwie van den H.Bernardus en is te zijner eer derwaarts eene bedevaart ontstaan. Tot de parochie behooren de bewoners der Heuvelsche Heide, Turkenshoek en Barrier.

uit Wikipedia

30 Dec. 1852 geschiedde de wijding der kerk met wat daartoe behoort en de inhuldiging van den pastoor door den deken‑pastoor te Peer, alles ingevolge de gebruiken en statuten van het aartsbisdom Mechelen. Bij de kerk en het Kempisch kanaal stonden eerebogen met cronicums enz ...Ten 10 ure nam de plechtigheid der wijding aan. Nog ontbraken de meeste kerkmeubelen. De Koristen stonden op de eene niet hooge planken stellage. Het destijds kundig zangkoor van 't Hof te Bergeik was door dat te Lommel genoodigd het hunne op dat zeldzaam kerkfeest te ondersteunen. Zij hadden dien ochtend in de Lommelsche barrier bevorens eene oefening der uit te voeren mis, enz. gehouden. Eerst ten 12 ure eindigde de wijding, met eene toespraak des dekens, waarin hij getuigde vriendschap en dienst van den eerw. Jansen 3 en een half jaar als zijnen kapelaan had mogen ondervinden. Toen zong men het "Veni creator" waarna de eerste mis in de kerk door haren eersten pastoor geschiedde (die plechtigheid bijwonende bleef ik vergezeld door vijf Koristen uit Bergeik. Zie o.a. mijne auto‑biografie blz. 302 van dit Handschrift).

PASTOORS  DER HEUVELSCHE HEIDE OF KOLONIE

1852. Petrus Sebast. JANSEN van Lommel. Geboren 7 febr.1824 is hij in December 1852 als pastoor der nieuwe parochie benoemd. Hij werd in 1860 naar Velm verplaatst.

1860. Joan. Fr. TEUWEN van Budel. Hij is in 1825 geboren en voltrok in Febr. 1863 als pastoor naar Curingen.

1863. Norb. VAN CRIECINGE of Kriekingen van Wesemael. Deze is een abdijheer van Tongerloo. Onder zijn herderschap werd het uurwerk in den toren, eene relikwie van den H. Bernardus en eene van St. Rochus in de kerk aangeschaft en sinds dien tijd op hunne jaardagen plechtig vereerd.

1875. Norbert DE BRUIN.

1877. Emile CORTHALS, abdijheer van Park (Heverleel.

1881. J. CORTHALS.

1892. L. GENBRUGGE, vertrok naar Gent. Onder hem werd een orgel geplaatst.

1898. Eduard VAN LIL. Hij was van 1896 kapelaan te Rothem geweest. Door bemiddeling eener tombola is reeds in 1898 de schildering van het priesterkoor geschied en later een nieuw beeld van Bernardus en lsodorus geplaatst.

ONDERWIJZERS EN SCHOLEN IN DE KOLONIE...

Evenals de eerste pastoor der Kolonie was er ook haren eersten onderwijzer een Lommelaar. Hij was J. VERKOYEN, die aldaar in 1851 kwam en daarna naar het dorp of de hoofdschool werd verplaatst en de opvolger van zijnen overleden broeder Th[eodoor]. Na 't vertrek van J. Verkoyen is hier W[outer] VERKOYEN de jongste van het drietal broeders onderwijzers benoemd die tot hiertoe als zodanig die bediening had bekleed te [..Neeroeteren.?]. Aan de gemeenteschool der Kolonie stonden voorts E. JOOSTEN, [A. OYEN], [H.L.] DOUMEN, H. VERCAMMEN.

PAROCHIE KERKHOVEN

2 uren van de Moederkerk. In een zeer uitgestrekte heide bouwde omstreeks het jaar 1794 een zekere man eene woning op twee uren der kerk van LommeL Hij heette Van Kerckhoven en kwam uit Moll. Zijn huis, reeds lang afgebroken, stond eenige meters van den weg die door Kerkhoven loopt, ongeveer 10 minuten westwaarts de in 1855 gebouwde kerk. Eenige minuten oostwaarts deze staat nog het tweede in 1798 gebouwde huis. Langzamerhand ontstonden aldaar meerdere huizen. De plaats noemde men naar den eersten bewoner, Kerkhoven. Toen dit gehucht tot een getal van vele inwoners was geklommen werd er in 1856 eene parochie met pastorie opgericht. Kerk en pastorie waren het jaar bevorens ofwel de kerk al in 1854, doch deze wat zwak gebouwd. Hierdoor bevond zij zich tamelijk spoedig, altaas gedeeltelijk bouwvallig en het dak in haveloozen staat. In 1891 en '92 is het priesterkoor weggebroken, het schip verlengd, ter weerszijde met een kruispand vergroot en een nieuw presbyterium aangebouwd. Na de daarstelling van nog fraai ameublement in 1898 moet ze onder de nette, doelmatige dorpskerken gerangschikt worden. Zij is ruim genoeg voor de 1100 inwoners waaruit de parochie thans bestaat. Reeds in 't begin van haar ontstaan is er de H. Amandus tegen de jicht en het reumatiek vereerd. Van lieverlede is deze vereering tot eene drukke bedevaart aangegroeid. Tot heden was de weg door het zeer eenzaam gelegen gehucht buitengemeen zanderig. In 1898 is de afmeting geschied voor een keiweg door Kerkhoven van Bourg‑Leopold naar Lommel.

 

PASTOORS [KERKHOVEN]

1856. Petrus Adr. CRULS in 1809 te St. Truiden [geboren] werd in 1856 de eerste pastoor der toen opgerichte parochie. Met allerhoffelijksten ijver behartigde hij de geestelijke en lichamelijke belangen, gedurende 23 jaren, zijner ongemeen verspreid wonende parochianen en toen hem de bisschop in 1879, in belooning zijner verdiensten, als pastoor naar Buvingen verplaatste, verliet hij ongaarne zijne hem dierbare parochianen.

1879. Nicolaas SMIT kwam 11 November 1879 en vertrok 22 December 1886 naar Vroenhoven bij Maastricht.

1886. Gabriel STRAETMANS, werd naar Neerlanden bij Landen verplaatst.

1892. Petrus HOOGEBOOM kwam 22 December 1892 en vertrok 26 Januari 1894.

1894. D.B. VAN KOOT. Geboren te Utrecht 17. Aug, 1948, deed zijne theologische studie te Leuven, werd priester gewijd 17 Dec. 1870, vertrok als missionaris naar China in de Mongoolsche Steppen, in 1889 benoemd tot superior in Chineesch Turkistan, in 't begin van 1894 naar 't vaderland terug en onverwijld te Kerkhoven als pastoor benoemd. Op mijn verzoek verstrekte hij mij 27 Sept. 1898 vele inlichtingen nopens zijne parochie. Zij behoort tot de gemeenten Lommel, Balen, en Exel onder de bisdommen Luik en Mechelen, kerk en pastorie is Lommel, doch onder 't bisdom Luik gesteld. Al zijne parochianen noemde hij goede katholieken en buitengewoon oppassend en arbeidzaam. Hij is in 1902 naar [..Attenhoven..] verplaatst en is de kapelaan A. HOLLANDERS zijn opvolger geworden. De ontworpen kunstweg door zijne parochie is hoofdzakelijk aan zijne bemoeiingen te danken.

ONDERWIJZERS TE KERCKHOVEN.

J. Scheepers, J. Tournier, J. Moulkers, Fr. Michiels, Fr. Maleux, Fr. Michiels, A. Detand, J. Stroobants.