DE "GESCHIEDENIS VAN LOMMEL" DOOR P.N. PANKEN (7)

VI. PASTOORSWONINGEN OF PASTORIEN. OUDE OF VOORMALIGE KAPELLEN. KERKHOF OF BEGRAAFPLAATS. SCHOLEN EN ONDERWIJZERS.

Toen in 1648 de Protestanten de oude parochiekerk der Katholieken met de inkomsten hebben ontnomen, begroeven de weinige gereformeerden hunne lijken in de kerk, terwijl de katholieken de hunne voortdurend op het kerkhof rond de oude kerk bleven begraven; doch zij waren van alle kerkelijke uitwendige plechtigheden en tekenen verstoken.

Naar overlevering hebben voor de reformatie op verschillende plaatsen vier kapellen bestaan. Van eene dezer is thans niets meer bekend.

Een dezer bevond zich W. van het dorpsplein of de kom. Zij werd tijdens de hervorming als raadhuis gebezigd wat tot hare vernietiging in 1845 voortgeduurd heeft. Toen is ze afgebroken en op die plaats een zeer doelmatig raadhuis gebouwd.

[Nvdr: een foto van dit raadhuis uit 1845, in een van de eerdere afleveringen in deze reeks]

De tweede kapel op den Heuvel heeft gestaan aan den zamenloop van de Heuvelsche‑ of Slinksche(linker)straat. Zij was aan den H.Johannes den Dooper toegewijd. Er worden nog twee beelden zonder kunstwaarde bij een landman van het gehucht bewaard uit de kapel afkomstig.

Een ander schrijver vermeldt de Heidsche kapel. Op den Heuvel, het oudste gehucht des dorps stond eertijds eene kapel met beneficie er aan, O.L.V. toegewijd De laatste beneficiant schijnt geweest te zijn ... Roesen of Rosen. Deze kapel hebben de Protestanten afgebroken. De plaats waar ze stond heeft nog den naam van Kapelberg.

[nvdr: Panken meent twee kapellen op Heide-Heuvel te moeten onderscheiden; in feite was er maar één en dezelfde. Elders in zijn handschrift schrijft hij over deze kapel: "In het gehucht Heuvel bestond van ouds eene kapel ter eere van O. L. V., waarin door den secretaris van Lommel, Petrus sGreven en zijne vrouw, twee Missen waren gefundeerd". Die Petrus sGreven, afkomstig uit Borkel, was in Lommel tot dorpssecretaris benoemd in 1587. Vanuit het gehucht Heuvel vertrok een weg naar Borkel, waarvan thans nog alleen bepaalde stukken terug te vinden zijn, nl. het gedeelte van de Heuvel(straat) die aan het kanaal doodloopt, en veel verderop de Borkelsedijk]

Eltenbosch. Z‑W van 't dorp bezat eene kapel. De overlevering spreekt van eene kluis neven die kapel. 

Van de eerste tijden des christendoms tot 1852 en mitsdien langer dan duizend jaren zijn de lijken te Lommel op hetzelfde kerkhof ter aarde besteld. Bij de nieuwopgerichte parochie Kolonie is in 1852 en in die te Kerkhoven eene begraafplaats geopend. Het gezegd éénig kerkhof ligt bij en schier rond de parochiekerk en worden hierop voortdurend de lijken van Lommel behalve die der nieuwe parochiën begraven. Die van Blauwe Kei en Rusdorp.

ONDERWIJZERS IN HET DORP.

Tot aan de reformatie was een der geestelijken gewoonlijk ook met het gewoon lager onderwijs der jeugd belast. Voor ongeveer eene halve eeuw bevond zich te Lommel slechts één schoolmeester die somtijds door een hulponderwijzer werd bijgestaan. De meester woonde steeds in de dorpskom terwijl de school op het kerkhof bij de aloude kerk gevonden werd. Zij is daarvan in [..1830..] verwijderd.

Het intussen al weer een poos afgebroken "wit schoolke" aan het Kerkplein, 
deels in 1830 en deels in 1845 gebouwd (foto Jacky Geboers in Internetgazet)

Onderwijzers in het Dorp of Centrum waren:

Gemeenteschool:

VERKOYEN Theod., hoofd.

VERKOYEN Jan, hoofd.

DIRICKX Fr., hoofd.

CONINCX, hulpond.

OIJEN, hulpond.

JOOSTEN, hulpond.

SPEE, hulpond.

DIRICKX, hulpond. [later hoofd, zie hierboven]

MEULEMANS, hulpond [later hoofd]

VERKOYEN Th., hulpond.

Aangenomen vrije school:

JOOSTEN, hoofd [onduidelijk of hij eerder in de gemeenteschool was]

THEUWISSEN, hoofd.

SMEULDERS, hulp.

Gemeentemeisjesschool:

PEETERS Th., hoofd.

JANSEN C., hulp.

Vrije aangenomen meisjesschool:

TOURNIER Al., hoofd.

WULMS O., hulp.

[nvdr: sinds de schoolstrijd van 1879-84, was er in Lommel naast de gemeenteschool ook een vrije (lees: katholieke) school]