Bange septemberdagen 1944 (5)

Vanavond zullen we onze 12.000ste bezoeker sinds het begin van deze blog verwelkomen.
De belangstelling van al die lezers is werkelijk een hart onder de riem en een stimulus om hiermee verder te gaan.

Wat gebeurde er in onze regio op woensdag 13 september 1944

Balen en Olmen bevrijd, maar niet zonder burgerslachtoffers

De bewoners van Olmen, die verplicht waren om hun huizen te verlaten, gingen er overdag toch nog een kijkje nemen. Veel landbouwers waren bezorgd om hun vee dat in de stallen was achtergebleven. Ook op 13 september 1944 waren enkele landbouwers naar hun boerderij teruggekeerd om de koeien te melken. Er was veel verkeer, omdat de Duitse troepen zich in de richting van Balen terugtrokken. In de vroege morgen die dag stonden vier inwoners van Olmen achter een boerderij met elkaar te praten. Het waren de broers Louis en Remi Van Olmen, Hendrik Scheurmans en Leon Schoofs, een vluchteling uit Oostham, die bij zijn familie onderdak had gevonden. Op een bepaald ogenblik kwam een Duitser per fiets aangereden en wenkte naar het viertal. Toen het viertal naderde, trok de Duitser een revolver en verplichtte hij hen mee te gaan naar het Duitse hoofdkwartier te Heivoort. Casimir Aerts, tevens een vluchteling uit Oostham, verbleef in een boerderij op de Hamse Hoeven. Hij kwam even aan het raam kijken naar de aftrekkende Duitsers. Hij werd gevangen genomen en eveneens naar het hoofdkwartier gebracht. Daar werden de vijf gevangenen door Duitse SS'ers met machinegeweren neergeschoten. De vijf waren op slag dood. De moordpartij had plaats om 7.30 uur in de morgen, want dat is het uur waarop het horloge van één van de slachtoffers stilviel.

Casimir Caerts

De Duitse soldaten, die nog in Olmen en Balen verbleven, moesten nu snel vertrekken omdat de geallieerden Leopoldsburg en Meerhout bevrijd hadden. Vanuit Meerhout rukten de Engelse tanks verder op naar Mol. De Duitse troepen die in Kwaadmechelen, Oostham, Olmen en Balen verbleven, vreesden voor een omsingeling en verlieten hals over kop de gemeente. In de loop van de morgen van 13 september 1944 keerden de bewoners met mondjesmaat terug naar hun woningen omdat ze dachten dat de Duitsers al weg waren. Rond 08.00 uur kwamen twee broers terug thuis van hun vlucht. Zij liepen recht in de armen van een achttal dronken SS'ers. Beiden moesten dadelijk met de armen in de lucht gaan staan. Vader Gerard Stessens zag dat alles gebeuren en maakte zich snel uit de voeten. De dronken Duitsers riepen hem echter terug en de broers werden verder ongemoeid gelaten. Toen de broers goed en wel binnen waren, weerklonken enkele schoten en Gerard Stessens was dood.

Omstreeks 18.00 uur stopten er te Olmen, op het kruispunt van Bukenberg en Heivoort, twee rupsvoertuigen met Engelse soldaten. Dadelijk werden ze omringd door de omwonenden. "De Engelsen zijn er" was de vreugdekreet. De Engelse soldaten kregen schouderklopjes en deelden sigaretten en chocolade uit. Het was toen dat de Engelse soldaten van de laffe moorden op de onschuldige burgers vernamen. Enkele Engelse soldaten gingen mee om de doden te groeten. Het nieuws van de bevrijders verspreidde zich als een lopend vuurtje. Toen de Engelse verkenners op de markt aankwamen, werden ze verwelkomd door de pastoor, die toevallig een hoed met een driekleurig lint droeg. Gans de bevolking van de Olmense Markt was in feestroes. Van de Markt in Olmen reden de Engelsen via Hoolst verder naar Balen. De rit ging over de Reit, Gasthuisstraat, Stationsstraat tot op de Markt in Balen. Een zee van volk verwelkomde de bevrijders. De vier lange bezettingsjaren kwamen daarmee tot een einde.

Belgische militairen onder Brits bevel, vormden de "Brigade Piron", die vanuit Leopoldsburg naar Balen oprukte. Uit hun verslag:

De artillerie vuurt op Oostham. Rond 19.30 uur, op kop van een patrouille in de Engestraat wordt sergeant (kandidaat officier) Louis Goetz door een scherpschutter gedood. Op 13 september zijn er nog veel patrouilleactiviteiten. De vijand is nog steeds actief rond Oostham en Balen. De Duitse parachutist Luitenant Wendling wordt krijgsgevangen genomen. 's Avonds rond 21.35 uur ligt de 3^de Gemotori­seerde Eenheid te Heppen weer onder hevig artillerievuur.

Pantserwagen van de Brigade Piron

Ondertussen in het Kriegstagebuch

Nu de Duitsers uit Balen, Oostham enz. noordwaarts teruggedreven werden, maakten de Duitsers zich zorgen over de kanaalsluizen van Blauwe Kei en Postel. Kanaalbruggen konden ze wel vernietigen door ontploffing, maar met sluizen - waarover men kon "heenstappen" - lag dat veel moeilijker! Door het Duitse hoofdkwartier werd dan ook alle hens aan dek geroepen voor een opstelling langsheen het kanaal tussen de sluizen van Blauwe Kei en Postel:

08.15 Uhr:

Generalleutnant Chill meldet dem Kom. General über die befohlene Absetzbewegung auf den Maas  – Schelde –Kanal: Bewegung verläuft planmässig, Masse Rgt. von der Heydte im Raume Postel. Der befehlsempfangende Offizier Kampfgruppe Heydte wurde von Major Berlin, Ia. Fsch. A.O.K. 1, ohne Auftrag zurückgesandt. 08.15 Uhr gibt der Kom. General diese Meldung an Generaloberst Student weiter.

10.00 Uhr:

Ausgang Korpsbefehl Nr. 4: Befehl für Ablösung der 719 I.D. durch Kampfgruppe Chill (85 I.D.) s. Anlage. (B  272)

10.25 Uhr:

Generalkommando entsendet Ordonnanzoffizier ( Lt. Schuster ) mit Auftrag, sich zu den Kampfgruppen Hoffmann bezüglich Kampfgruppe Heinke in Richtung Lille – St. Hubert zu begeben mit dem Befehl, die Restteile des Feld –Ers. Btl. 347, die noch ostw. Des Brückenkopfes Broeseind bei Lille – St. Hubert stehen, mit dem Befehl zu versehen, die Teile über Walkenswaard  – Eersel in Richtung Postel zu führen und sie dort der Kampfgruppe Chill ( 85 I.D.) wieder zu unterstellen.

Auftrag des Btl.: Sicherung des Maas – Schelde – Kanals auf dem linken Flügel der Kampfgruppe Chill ( 85 I.D.

10.30 Uhr:

Anruf General Chill: Mit Oberstleutnant von der Heydte ist vereinbart: Gruppe von der Heydte ist auf

Zusammenarbeit mit General Chill angewiesen. Gruppe von der Heydte sichert mit einem Btl. von der Gegend west. Engl. Brückenkopf einschl. Zerstörter Brücke westl. Lommel bis 2 km nach Westen, das zweite Btl. hat eine Riegelstellung mit der Front nach Norden eingenommen und steht zum Angriff bereit, sodass nach vorangegangener Gefechtsaufklärung der Angriff anlaufen kann. Voraussetzung, dass das Btl. mit einem ordnungsgemässen Befehl der vorgesetzten Dienststelle versehen wird. General Chill hat Drahtverbindung zu Oberstleutnant von der Heydte die in einer halben Stunde fertig sein wird.

23.45 Uhr:

Befehl an Kampfgruppe Chill, Ia. Oberstleutnant Schuster: Die Btl. sind von der 85 I.D. beschleunigt heranzuführen und werden der 85 I.D. zur Bereinigung der Lage zugeführt. Sollte die Lage aus eigener Kraft her vor wieder hergestellt sein, sind die Btl. als Korpsreserve zu halten. Einsatz und Standort der Btl. sind dem Generalkommando umgehend zu melden.

Tagesmeldung:

Abschnitt Kampfgruppe Chill:

Kampfgruppe Chill wurde mit Masse auf Maas – Schelde Kanal zurückgenommen. Brücke westl. Baelen wurde gesprengt. Übergang bei Herenthals offen. Nördl. Und nordwestl. Gheel schwache Feindaufklärung. Nachtruppen stehen im Raum Moll im Kampf mit nachdringendem Feind. Abschuss eines Panzerspähwagens.
Beurteilung der Lage:
Feind hat nach mitgehörtem Funkspruch unsere Absetzbewegung über Maas – Schelde – Kanal am Vormittag 13.9. festgestellt. Seine Spähtrupps melden 13.15 Uhr aus Gegend 4 km ostwärts Gheel und bei Moll. An der grossen Lage ändert sich nichts. Generalkommando hält an Lagebeurteilung vom 11 und 12  9. fest. Grösste Schwäche im Bereich des Korpsabschnittes nach wie vor auf dem linken Flügel in Gegend nördlich und nordwestlich Lommel. Wenn Feind  hier durchbricht, ist Gefahr, dass gesamte Stellung am Maas  – Schelde  –Kanal von Norden und Osten aufgerollt wird. Generalkommando bittet daher, starke Kräfte, tief gegliedert Gegend Postel – Welbosch zu schieben und dem Generalkommando zu unterstellen. Aus Frontabschnitten am Kanal, der über nicht sprengbare Schleusen von feindlicher Infanterie leicht überschritten werden kann, können Kräfte für diesen Zweck nicht mehr verfügbar gemacht werden. Es wird angenommen, dass Umgruppierung im Abschnitt 719 I.D. mit Masse in Nacht 13/14  9. 44 durchgeführt werden.


Over zo'n sluis kan je inderdaad heenstappen

 

 

Een vrij rustige dag bij de Britten op Lommel-Barrier

 

Er kwamen felicitaties voor het veroveren van de brug aldaar, en voor de rest was voor het 1st squadron wel een kleine schermutseling met de Duitsers. Aan de overzijde (noordelijke zijde) van de brug was de positie van het 3^de squadron minder benijdenswaardig. Zij werden door de Duitse troepen aldaar zwaarder onder vuur genomen:

 

The Corps Commander met the Commanding Officer and all the Squadron Leaders and congratulated the Bn on capturing this most important bridge. Our success had saved the whole of Second Army days in its advance and enabled him to bring forward the date of the Airborne landing. The capture of BRUSSELS had been good: this bridge was excellent.
No. 1 Sqn had another small skirmish with the enemy and made them keep their proper distance.
16.00hrs
The Bn was relieved by 15/19th HUSSARS and withdrew two miles to the disused railway station of OVERPELT, for three days rest. The unfortunate 3rd Bn stayed in position N of the canal and was heavily counter attacked next day.

Lommel-Barrier was toen duidelijk heel wat groener!

 

 

 

 

Maar in Lommel-centrum was er meer agitatie: inzet van de repressie

 

Een uittreksel uit het “Zwartboek der Zwarten” leert ons dat op woensdag 13 september 2012 personen die van collaboratie verdacht werden, het zwaar te verduren kregen…

 

« Mensen, die algemeen als rapalje, als gore kerels, als gemeen volk bekend staan werden nu losgelaten op de deftigste en fatsoenlijkste mensen van het dorp, die zich van oudsher onberispelijk gedragen hadden, waaronder twee kerkmeesters, de meeste koorzangers, stille burgers, allen door en door katholiek. Ze drongen de huizen binnen, gooiden er alles overhoop, namen verschillende dingen mee, hitsten het volk op wanneer er weer een «boosdoener» uit zijn «kot» te voorschijn gehaald werd . Zo werden ze allen samen in de Gemeenteschool ondergebracht. In de namiddag begon de ondervraging door A. G. (67), thans geheimpolitie en officier van justitie voor N.-Limburg, die daar geen recht toe had ; de ondervraging gebeurde zo dat de vrijheid volstrekt niet gewaarborgd was. Onder dezelfde druk moesten de gevangenen daarna hun «belijdenissen» op papier zetten, en op grond van deze papieren is naderhand het dossier opgemaakt , evenals op grond van deze eerste volledig willekeurige aanhouding een paar dagen later de definitieve aanhouding en overbrenging naar Hasselt gebeurde, en zitten die ongelukkigen nog steeds vast. Terwijl deze geforceerde ondervraging gebeurde, werden de anderen op de speelplaats en ook binnen in de klas (onder het oog van A. G.), door de partisanen van Leopoldsburg op de ergerlijkste manier mishandeld en onteerd : eerst moesten ze, met de handen omhoog, rond de speelplaats lopen, voortgedreven door stokken en zwepen. Daarna op een rij achter elkaar, vóór de school, op ongehoorde wijze gebrutaliseerd : in hun aangezicht gespuwd en gerocheld, in het aangezicht geslagen met de vuist, heel hun lijf bewerkt met geweerkolven, hun kleren verscheurd en beschilderd, geschopt, aangeschreeuwd, uitgescholden, geschud en vernederd. Er waren mensen bij van 60, 70 jaar en ouder. Ondertussen stond het volk van het dorp dit spel af te kijken, terwijl de beste W.B.-mannen van Lommel zelf zich afzijdig hielden; anderen, o.a. F. H. (68), deden flink mee. 's Avonds mochten ze op stroo slapen. Twee dagen nadien werden zij gelost. De volgende Zondag echter terug opgehaald en naar de zaal Concordia gevoerd. De behandeling was er beter, behalve die onder het Gemeentehuis zaten ; die werden erg mishandeld en openbaar vernederd. Donderdag daarop werden ze naar Hasselt vervoerd. »

Nog een foto van Lommel-Barrier, onderaan de brug. Betonfabriekje broer en zus Tombeur, later Bemal.