Waarheen met dit dorstige weer ?

Vandaag gaan we gezwind boven de 35° en de Lommelse kelen durven dan wel eens droog komen te staan.

Enkele weken geleden maakten we reeds wat sluikreclame voor Brasserie DE ELZE, Elzen 49. Die is intussen open en wacht op uw bezoek om U te vergasten met een natje en een droogje. Bij dit weertype vooral een natje...:)  Behalve op donderdagen alle dagen open vanaf 11u tot... Heerlijk toeven op een lommerrijk terras met een glaasje cava of een lekkere Leffe; meer moet dat echt niet zijn!

De omgeving wordt reeds in de 15de eeuw als Elzen vernoemd, maar wie weet er nog hoe een elzenboom eruit ziet, en waarvoor het hout ervan allemaal goed is?

Tijd voor een paar prentjes en voor een uittreksel uit het Kruidboek van de wereldberoemde 16de-eeuwse plantkundige Rembert Dodoens, uit Mechelen:

 

Herbarius oft Cruydt-Boeck volghens sijne laetste verbeteringhe: Met Bijvoeghsels achter elck Capitel, uyt verscheyden Cruydt-beschrijvers: Item in 't laetste een Beschrijvinghe vande Indiaensche gehwassen, meest ghetrocken uyt  schriften van Carolus Clusius. Nu wederom van nieuws oversien ende vebetert. (1644)

Ghedaente : De Elsen zij oock hooghe groote

boomen met veele tacken : ende wassen recht op met

tamelijcken dicke struycken. De schorsse is rouw /

oneffen / broosch / oft breucksaem / swartachtigh.

‘Thout is rootachtigh / sacht ende weeck om wercken ;

‘twelck buyten ‘twater niet langh goedt en blijft /

maer haest verrot / vermeluwet ende bederft ; van

onder ‘twater / est in vochtige gronden magh dat seer

langh duren / ende langer dan eenigh hout / jae bijnae

eeuwighlinck. De bladeren zijn wat rondachtigh van

maecksel / grooter ende meer gherimpelt dan de

bladeren van de Peerboomen / De haselaersbladeren

niet seer onghelijck / rondom de kanten oock ghekerft

oft gheschaerdt / in’t aentasten wat lijmachtigh ende

klevende.

De bloemen zijn anders niet dan Cattekens / als die

van de Bercken. Daer nae volght tghene datmen voor

de vrucht houdt, ‘twerlck langhworpigh is / ende veele 

schelferinghen aen een vergadert : ende als die schelferen

van een gaen oft gapen / dan valt het saedt daer uyt.  

De groene vrucht van dese Elsen wordt van sommighe

met de Moerbesien vergheleken om dat haer schelferen

oft schubben soo dicht in een ghedronghen zijn. De

tacken zijn seer broosch ende en laeten haer niet wel

buyghen.  Haere wortelen moghen wel half in het water

staen / soo seer beminnen sy de vochtigheydt. Tstaedt in

seer kleyn / bruyn ros van verwe.

Plaetse : De Else-boomen wassen gheerne in neere

vochtighe bosschen / ende in alle moerasachtighe oft

broeckachtighe en waterachtighe plaetsen : maer elders

en aerden sy niet wel. 

Tijdt : De Elsen botten ende brenghen nieuwe

cattekens voort in het voorjaer / dat is omtrent den

April. In den herfst rijst het rijp saedt uyt de vruchten. 

Naem : Desen boom wordt hier te lande Elsen

ende Elsen-boom geheeten ; in Doogdurtschlandt Er-

lenbaum ende Ellernbaum ; in Vranckrijck Aulne ; in

Italien Alneo,in’t Latijn Alnus… In Enghelandt hee-

tense Alder ; in Spaegnien Aliso ; in Hungarijen Egor…

Aerd, Kracht ende Werckinge :

De schorssen van den Elsenboom zijn houdt /

verdrooghende ende tsamentreckende van nature : ende

door dese drooghe ende tsamentreckende kracht souden

sy goedt moghen wesen tot de heete gheswillen ende

ontstekinghen die eerst beghinnen. Sy zijn oock seer

goedt tot de apostumatien ende swillinghen van

de keele / amandelen ende van den monde / gelijck de

snorsteren van de Okernoten.

Nu ter tijdt worden vele schorssen gebruyckt om slechte

laltenen [=stoffen]/lederen / vellen ende vilten-hoeden

ende andere dierghelijcke dinghen swart mede te verwen.

Het hout van desen  Elsen-boom dient seer wel om daer

stijlen ende palen van te maecken diemen seer diep onder

d’eerde stampt oft hijt ; op de welcke kercken ende huysen

ende aller-hande swaer ghebouw / in sonderheydt in

weecken oft waterigen gront / getimmert wordt : want het

Elsenhout is van sulcken aerd / dat het onder d’eerde /

insonderheydt in ‘twater wesende / nummermeer en verrot

of en vergaet : hoe wel dat het buyten d’eerde in de loght

blijvende niet langhe duren en kan ; als voorseydt is.

De Else verdrooght merckelijck : dan sy en is noch heet noch

koudt / maer middelmatigh : daerom worden de bladeren

 gepresen tot heete gheswillen ende sweeringhen / ende tot

alle uytwendighe verhittinghen, te weten noch groen ende

versch sijnde. Onder ‘thol van de voeten gheleydt / trecken

de vermoetheydt  uyt van de ghene die moede zijn van te

veel gaene. De selve Elsen-bladeren seer nat / ende vol

dauws smorghens in den somer in een kamer gestroyt /

doen de vloyen sterven /segghen sommighe : die oock

versekeren dat de selve bladeren / in sonderheydt de

ghene die meestklevende oft taep in’t tasten zijn / ende

klam / al oft sy met honigh bestreeken waren / kracht

hebben om ‘tssercijn te ghenesen / oft immers wat te

versoeten / op de huyt ghewreven / tot datse roodt wordt  

oft datter bleynkens aen komen. De schorsse dient niet

alleen om het leder swart te verwen / maer streckt in stede

van Galnoten /om inckt te maecken : ende heeft een

tsamentreckende kracht / nut teghen veelderley gheswillen.

Dan de schorsse van de Witte Else / soo Iulius schrijft /

schijnt noch meer tsamentreckende te wesen ende meer

verkoelende van aerd / met eenighe drooghmaeckinghe daer

by. De vochtigheydt die uyt den struyck van de Else loopt /

als hy met een boor doorboort is / langhe gedroncken is nut

om den steen in de blase ende nieren te breken / seydt Mat-

thiolus : ende sy maeckt de huyt schoon ende klaer / daer op

gestreken. De selve gheneest de sweeringen des mondts / als

den mondt daer mede gespoelt oft ghewasschen wordt. Het

Elsenhout dient oock om leeren / perssen / steelen van

werck-ghetuygh / hop-kribben / ende andere dierghelycke

dinghen te maecken : maer voor allen dient het om goten /

riolen ende waeterbuysen van te maecken.